Laatst mocht ik (Patrick) voor de stichting Present (waar ik zelf ook al een aantal jaar actief ben) een bijeenkomst in goede banen leiden. Sprekers als Ben Tiggelaar en Herman Zondag (AFAS) hielden die avond inspirerende lezingen. Een avond vol mooie verhalen en inzichten waarbij de afsluitende tip van Herman extra bij mij binnen kwam: “Geef alsof het je laatste dag is”. Het sluit mooi aan bij onze filosofie ‘na stap 1 komt stap 1’ – maak geen plannen voor volgende week als dit je laatste dag kan zijn. Wees zo veel mogelijk in het hier en nu, en geef wat je hebt te bieden.
Tegelijkertijd merkte ik dat er enkele mensen in de zaal zaten die verwachtingen hadden van wat die avond ze op langere termijn kon geven. Terwijl het voor mij ging om de bijeenkomst zelf, het hebben van een mooie ontmoetingen op dat moment, en niet ook voor volgende week.
Geef, alsof het je laatste dag is staat voor mij niet alleen voor het hebben van geen verwachtingen (denk aan de geluksformule van Mo Gawdat) en ‘na stap 1 komt stap 1’, maar vooral ook voor het vanzelfsprekend naar elkaar om kunnen zien. Geven, zonder verwachtingen of verplichtingen. Niet halen, niet opdringen, maar gewoon vanuit je authentieke zelf geven.
Een festival met inhoudelijke sprekers op een natte, koude zaterdagmiddag in januari. Het terrein bestaat allemaal tipi-tenten zonder verwarmingselementen. Het was onze eerste ervaring van een workshop bij ongeveer 3 graden max. Het publiek, zo’n 60 mensen voor ons op dat moment, luisterde met warme jassen en witbleke gezichtjes naar ons verhaal. En afgezien van wat geklappertand zo nu en dan, verliep de sessie eigenlijk heel goed. Een bemoedigende start van ons zaterdagse avontuur.
Onze werkplek zaterdag 18 januari 2020
Onze tweede pres(en)tatie diezelfde namiddag verliep totaal anders.
We hadden er vooraf in toegestemd voor het gehele publiek tussen 16.55 en 17.15 nog een inhoudelijke afsluiting te doen. Een sessie van 20 minuten waarin we het publiek nog een laatste zetje richting ‘actie’ mochten verleiden. Een sessie waar we ‘normaal’ gezien tussen de 45 en 60 minuten voor nodig hebben, waar echte aandacht voor nodig is en ‘actie’ het doel is. En waar we ook goede ervaringen mee hebben.
Het liep totaal anders dan we hadden verwacht.
De spreker voor ons liep iets uit en gaf de kleumende mensen in de tent de hoopvolle hint dat na nog één slide van hem het bier klaar stond voor ze. De verlossing van drank in het vooruitzicht en een welverdiend zaterdagavond gevoel waren na de kou en de activiteiten een welkome boodschap voor de achterhoekse gasten. Waarop de bierpomp werd aangezet en het rumoer tot een bijna onoverbrugbaar niveau werd opgetild.
En dan mogen wij.
Door de opstelling van de tenten hebben wij ongeveer 100 mensen direct in het zicht. De rest (400 Mensen!) ziet wel schermen met de slides maar heeft geen zicht op het podium waar wij ons bevinden. We starten de sessie optimistisch en doen een moedige poging onze boodschap boven het rumoer uit te krijgen. Enkele mensen in ons zicht doen nog vreselijk hun best om ons te horen en doen braaf mee terwijl andere mensen om hen heen de drank doorgeven . We vragen herhaaldelijk om wat stilte en aandacht, maar omdat het merendeel van de mensen ons niet ziet is dat een tevergeefs verzoek. We zien de boodschap voor onze ogen het biermoeras in glijden. Onze slides spreken weliswaar voor zich, maar zonder aandacht en focus is zo’n inhoudelijke boodschap onmogelijk om nog over te brengen. We doen een laatste poging waarna Patrick en ik elkaar tegelijkertijd aankijken met een gezicht dat eerder door wanhoop dan door vertrouwen is getekend en we besluiten de laatste oefening over te slaan, een einde te maken aan deze marteling en de fanfare, die zich inmiddels achter ons had opgesteld, door de tent te laten marcheren.
We zijn de tent verlaten via de achteruitgang met een gevoel dat we nog niet eerder hebben meegemaakt. Het is gewoonweg niet gelukt. Een belangrijke maar pijnlijke ervaring.
Van deze ervaring hebben we geleerd om nog beter vooraf in te schatten wat de setting is waarin we terecht komen als we zo’n afsluiter te doen hebben. Als we zo’n afsluiting uberhaupt nog gaan doen. De kans is groter dat we ons houden bij waar we het beste in zijn, namelijk workshops in een tijdsduur waar we goede ervaringen mee hebben, in ruimtes waar we de mensen kunnen zien en waar het bier niet harder trekt dan de inhoud. Voor ons in elk geval geen 20-minuten afsluitingen meer op een koude januari zaterdagnamiddag voor een dorstig en verkleund publiek. Waar we overigens nog begrip voor hadden ook ;-).
Fouten maken moet zeggen we altijd, nou dit was er eentje.
(Overigens hebben we voor deze laatste blamage in de waardebepaling achteraf geen ‘financiële douw’ gekregen. De opdrachtgeefster zag zelf ook in dat dit qua timing en aandacht een onmogelijke opgaaf was.)
Regelmatig krijgen wij na afloop van onze workshops de vraag: wie of wat zijn jullie inspiratiebronnen? Welke boeken lezen jullie, welke blogs? Welke video’s of podcasts? We geven daar zo goed mogelijk antwoord op, maar we voegen er wel direct het volgende aan toe: ‘… Onze inspiratiebronnen zijn niet automatisch ook die van jou.’
Misschien dat de analogie met een sleutel en een slot het het beste duidt. Er bestaan geen universele sleutels, omdat iedereen een uniek eigen slot heeft. Je moet je eigen sleutel dus stap voor stap ontwikkelen. Je eigen pad vinden. Je eigenaardigheden ontdekken en ermee aan de slag gaan. Je kracht inzetten en kijken wat werkt en wat niet. Elk puzzelstukje brengt je weer iets verder. En géén van de stapjes brengt je rechtstreeks naar de oplossing voor alles, voor altijd.
Onze inspiratiebronnen werken voor ons goed. En ook wij blijven zoeken naar wat past, ons verder helpt en misschien ook een ander raakt. Uiteraard denken we daar zo goed als wij kunnen over na. En toetsen we dat elke keer opnieuw in de praktijk. In het begin van onze workshop geven we ook aan dat als er ook maar één onderwerp is dat je aanspreekt en je er werkelijk iets mee gaat doen dat we daar bijzonder blij mee zijn. We weten immers dat niet alles wat we vooraf bedacht hadden iedereen zal raken.
En dan nog. Elke ervaring verandert je slot steeds weer opnieuw.
Kennen jullie dat? Je hebt een zakje pepernoten gekocht en legt deze ergens op tafel. Ongeopend kan dit zakje daar uren, misschien wel dagen liggen. Maar heb je ‘m eenmaal open gemaakt, dan is de kans dat ie binnen enkele uren (of sneller) helemaal leeg is behoorlijk groot.
Veel mensen die bij ons in een workshop zitten, gaan niet echt aan de slag met wat we vertellen. Ze voelen zich misschien even geïnspireerd, waarderen de inzichten en tips, hebben een leuke workshop maar gaan naar afloop weer over tot de orde van de dag. Zij laten het zakje dicht zitten.
Ongeveer 9% van de mensen die bij onze workshop aanwezig zijn, gaan misschien wél aan de slag. Zij voelen het kriebelen, hebben misschien al een stap gezet en herkennen zich in de inzichten die we geven. Wij maken het zakje voor ze open om ze te verleiden wat pepernoten te pakken. We gaan ze niet dwingen: ze moeten het zelf doen. De 1% van de aanwezigen die nog over is, die gaat hoe dan ook verder met wat we aanreiken en weet het zakje pepernoten probleemloos te vinden. Soms bieden ze ook anderen wat pepernoten aan.
De mensen die niet willen, daar hoef je geen energie aan te geven. In onze nieuwste workshop Hoe dan? Doe dan! richten we ons vooral op de 9% die wel verder wil maar misschien wel wat hulp kan gebruiken. De 90% die niets doet met wat we aanreiken heeft niets aan ons ‘open zakje pepernoten’. Maar de mensen die weten hoe lekker onze pepernoten zijn, en die alleen maar een open zakje nodig hebben om verder te kunnen, die mensen willen we graag helpen.
Afgelopen week raakte ik in gesprek met iemand die mopperde dat hij net die middag plotseling een afspraak voor de dag erna in z’n agenda geschoven had gekregen. Het ging om een overdracht van een collega die twee maanden daarvoor al z’n ontslag had ingediend. Hij had het nog zo gezegd, vertelde de man, dat z’n manager de overdracht snel moest regelen. En nu dit.
Maar dit is natuurlijk niet alleen een probleem voor de manager. Het probleem is dat die manager er is, waardoor niemand iets uit zichzelf onderneemt, maar wacht tot de manager iets doet. De man die ik sprak had twee maanden geleden al het probleem geconstateerd, maar zelf niets gedaan. Want daar was immers de manager voor.
Toch los je het probleem ook niet op door de manager weg te laten: wat we noemen ‘zelfsturing’. Een nieuwe structuur zonder managers legt vaak vooral het onderliggende probleem bloot – het onvermogen om verantwoordelijkheid te nemen.
Dat is niet alleen omdat mensen het niet kunnen, maar ook omdat ze het niet willen. Zelfsturing is meer-dimensionaal en het gaat niet alleen om een nieuwe structuur. Het gaat ook om het creëren van een fysieke en sociale omgeving waarin zelfsturing aangemoedigd wordt, en om het aanbieden van de juiste kennis en vaardigheden om zelf besluiten te nemen.
Het klopt dat het nemen van verantwoordelijkheid in een organisatie ontzettend moeilijk is. Maar als je wilt doen wat nodig is, als je vrijheid en flexibiliteit wilt ervaren, dan gaat dat niet zonder het nemen van verantwoordelijkheid. En dan werkt zelfsturing wel.
Afgelopen dagen stonden de media vol met de speech van Greta Thunberg. Er waren mensen die haar moed prezen en er waren anderen die werden afgeleid door de manier waarop ze haar boodschap bracht. De laatste groep leek ook steeds groter te worden. Ondanks dat ik de inhoud van het betoog, de moed en het doorzettingsvermogen van Thunberg kan waarderen begrijp ik tegelijkertijd heel goed waarom haar stijl en ‘maniertjes’ irritatie bij anderen kunnen oproepen.
Een heel andere stijl is die van bijvoorbeeld Roger Waters (Pink Floyd). Net zo’n activist als Thunberg, maar zijn boodschap is verpakt in zijn muziek. In kunst. Niet iedereen houdt van zijn muziek, maar toch raakt hij veel mensen met zijn stijl en zijn toonsoort. En verleidt hij zijn fans om de inhoud tot zich te nemen. Er zit kracht in muziek die universele waarden en gevoelens aanspreekt.
En ook Waters ondervindt veel tegenkracht. In zijn laatste album ‘Is this the life we really want’ spreekt hij zich zeer expliciet uit over mensen zoals Trump. En in zijn concerten worden varkens kunstig in verband gebracht met de, volgens Waters, ‘hersenloze Trump’. Het gevolg is dat de plaat in Amerika van de markt wordt gehouden. Het weerhoudt Waters er echter niet van de muziek gewoon ‘ten toon te spreiden’ en zijn activisme voort te zetten.
De wijze waarop je iets brengt kan helpen om de inhoud die je wilt overbrengen te dienen. Dat is immers toch de ‘bedoeling’ van een boodschap. Het raken van de mensen met je hart.
Wij zullen de impact van Thunberg’s betoog nooit benaderen. En ook een vergelijk met Roger Waters, hoe bescheiden ook, zou ons ongeloofwaardig maken. Toch proberen wij ook met een gevarieerde stijl onze boodschap over te brengen. Beeld voor de visueel geïnteresseerde. Taal die iedereen kan begrijpen. Voorbeelden die raken. Wetenschap in kunst gehuld. Oefeningen met betekenis. Prikkelende stellingen maar nooit snijdend. Humor en inhoud. Een universele lach en soms een traan. Een ‘toon waarmee wij onze muziek maken’.
Ok, een beetje humor ‘The Greta Thunberg Helpline’ om de mensen die Greta afserveren een koekje te geven. Van eigen deeg wel te verstaan:
“We are what we repeatedly do. Excellence then, is not an act but a habit” (Aristoteles)
Soms lees je iets dat binnenkomt als een kanonskogel. Een recent voorbeeld is het gedachtengoed van James Clear, met name uit zijn laatste boek ‘Elementaire Gewoontes’. In het kort zegt hij: als je wilt veranderen, kijk dan vooral naar wie je wilt zijn. Welke identiteit wil je hebben.
Hij geeft aan: ‘Werkelijke verandering is identiteitsverandering.’
Een voorbeeld:
In plaats van te zeggen ‘ik wil een boek schrijven’ als doel, kun je zeggen ‘ik wil schrijver zijn’ als identiteit. Het boek kan dan een logisch gevolg zijn, maar er zijn meerdere uitingsvormen van een schrijver. Een boek is een tijdelijk product van die identiteit. Of, in plaats van een marathon te willen lopen volgend jaar in New York als doel, kun je zeggen dat je een renner wilt zijn. Het verschil is dat je je acties niet langer afstemt op een korte termijn doel, maar op lange termijn bedoeling. Mét ontwerp van een ideale startsituatie. Je benoemt jouw ideale identiteit(en) en je dagelijkse acties en je gedrag komen voort uit het belichamen van die identiteit.
Heb je je identiteit eenmaal in beeld, focus je dan vervolgens niet langer op de finishlijn, maar besteedt tijd en energie aan de startlijn van een activiteit die logischerwijs bij die identiteit passen. Je verlegt je aandacht dus van ‘eindpunt’ naar ‘startpunt’ en je nieuwe (herhaalde) gedrag wordt een bewijs van jouw identiteit. In het kort gezegd: Wil je je einddoel halen, focus je er dan niet op.
In onze nieuwe workshop ‘Hoe dan? Doe dan!’ staan wij uitgebreid stil bij alles dat nodig is om jouw ‘doen en laten’ te optimaliseren en hoe je jouw invloed vergroot op iets waar je geen invloed op hebt.
Overigens als je niet aan je ideale identiteit werkt of wilt werken, dan werk je daarmee automatisch aan je huidige identiteit en ben je nu al wat je nu herhaaldelijk al doet of laat zien. Als je daarmee tevreden bent, hou het vooral zo.
De vakantie is voor velen weer voorbij en in Nederland is het nieuwe schooljaar weer begonnen. Dat betekent ook veel openingsactiviteiten van het schoolseizoen waar wij meer dan eens voor worden gevraagd om de aftrap te doen. Afgelopen week mochten het schooljaar starten voor een groep docenten van een middelbare school – we waren uitgenodigd om “Doen is de beste manier van denken” te doen. Een welkome afwisseling want de laatste tijd zijn we met name bezig geweest met onze nieuwste workshops “Zoek het zelf lekker uit” en “Hoe dan? Doe dan!”.
In “Doen is de beste manier van denken” laten we altijd de creativiteitsindex zien. Op je vijfde ben je op je creatiefst, daarna gaat het rap achteruit en pas rond je 65ste zie je weer een pijltje omhoog. Als we dan vragen aan het publiek wat een reden zou kunnen zijn waarom na het pensioen de creativiteit weer omhoog gaat, horen we vaak: “omdat je dan gaat doen wat je leuk vindt”. Dat gebeurde nu ook weer en het zette ons aan om deze blog te schrijven: er zijn blijkbaar nog erg veel mensen die niet doen wat ze leuk vinden en het gevoel hebben weer aan het werk te ‘moeten’. Gelukkig zijn er ook veel mensen die blij zijn dat ze weer aan het werk mogen. Voor de sessie begon kwam er bijvoorbeeld een docent naar ons toe die aangaf erg veel zin te hebben om eindelijk weer aan het werk te gaan. Zes weken vakantie was wat hem betreft veel te lang!
Natuurlijk is het onderscheid tussen ‘moeten’ en ‘mogen’ bij docenten niet anders dan bij alle andere beroepsgroepen in Nederland. En er zit ook een grote groep mensen tussen die noch het een, noch het ander vindt. Wat voor ons de doelgroep van docenten wel anders maakt, is dat zij in onze ogen een enorme inspiratiebron voor hun leerlingen zijn (of in elk geval zouden moeten zijn).
In “Doen is de beste manier van denken” vertellen wij ook over ‘na middernacht’, en hoe anders de maatschappij nu is dan enkele deccenia geleden. We moedigen iedereen aan het einde van de sessie ook altijd aan om één ding van al het gehoorde, ervarene en beleefde zo snel mogelijk zelf toe te passen. Bij het onderwijs onderstrepen we dat zij een extra verantwoordelijkheid dragen om hun leerlingen voor te bereiden op alles wat komen gaat.
En eigenlijk beperkt zich dat niet alleen tot docenten. Iedereen is in zekere zin verantwoordelijk voor een eigen toepassing én voor de omgeving waarin hij/zij zich bevindt. Als leidinggevende, maar ook als collega’s onderling op een afdeling of zelfs zzp’ers en hun netwerk.
Dus als jij ook weer ‘moet’ kijk dan vooral of je het leuker kan maken, in eerste instantie voor jezelf. En als je weer ‘mag’ zie dan in elke dag een mogelijkheid voor jezelf én voor anderen om het werk nog betekenisvoller te krijgen door zowel de bedoeling weer scherp te krijgen als een stap 1 te zetten in de richting van die bedoeling.
Veel werkplezier toegewenst!
Ben je benieuwd naar onze nieuwe workshops? Woensdag 20 november 2019 geven we ’s-avonds in ’s-Hertogenbosch beide workshops voor een aantal relaties. Stuur een van ons even een mail/app dan zorgen we dat je er ook bij kan zijn!
Stress. Oververmoeid. Opgebrand. Veel mensen hebben daar in meer of mindere mate mee te maken. Soms zijn de klachten zo erg dat we spreken van een burn-out. Eén op de 7 werknemers geeft aan opgebrand te zijn van zijn of haar werk. Nu hebben wij al vaker geschreven over hoe wij denken dat dat helemaal niet nodig is maar steeds vaker lezen we in blogs en artikelen ook ‘de oplossing’ om burn-out te voorkomen, namelijk gewoon meer ‘Nee’ zeggen. Simpel toch?
‘Nee is genoeg’, zegt het artikel dan. ‘Nee zeggen’ sterkt je zelfvertrouwen en voorkomt te veel werk en stress. Door nee te zeggen tegen de ander zeg je feitelijk ja tegen jezelf.
Nee zeggen is inderdaad sterk. Maar juist door context te geven, ook de reden waarom je nee zegt te geven, geef je de ander inzicht in het ‘waarom van de nee’. Zo kunnen ze voor een volgende keer inschatten of ze je weer een vraag kunnen stellen.
‘Nee, ik heb nu geen tijd – de volgende keer misschien wel.’
‘Nee, ik kan dat niet – misschien kan je beter aan die of die vragen.’
‘Nee, ik heb een betere oplossing – hier worden we allebei beter van.’
‘Nee, ik wil dat niet – het maakt me onzeker en ik kan de kwaliteit niet borgen’
‘Nee, ik wil dat niet – je doet me zeer en je bent mijn type niet’
Nee mét uitleg is soms lastiger, want je geeft een persoonlijk inkijkje. Het vraagt moed om méér dan alleen nee te zeggen. Maar je wordt er beduidend sterker van én de ander kan ook weer vooruit.
Dus nee, wat ons betreft alleen nee zeggen is niet genoeg!
Overigens is ‘nee’ niet automatisch een ‘ja’ in de goede richting. Als je weet waar je ‘ja’ tegen zegt is het duidelijker waar en waarom je ‘nee’ moet zeggen tegen activiteiten die niet in het verlengde van jouw ‘ja’ liggen.
Het zijn veeluitgesproken quotes, maar kloppen ze ook? Allan Watts (1915-1973), een zen-boeddhist, vindt van niet. Het leven is geen reis. Integendeel: het zien van het leven als een reis leidt ertoe dat we denken steeds maar ergens naar op weg te zijn, en daarmee het hier en nu als onbetekenend tussenstation te zien.
‘Vergelijk het met muziek’, zegt Watts. Muziek heeft niet als doel om zo snel mogelijk tot een einde te komen. Dan zou de dirigent die het snelst bij het einde van het muziekstuk is de winnaar zijn. Een krankzinnige gedachte. Je spéélt piano. Wie ‘werkt’ er piano? Nee, je speelt. Je gaat erin op, je verliest je gevoel voor tijd en ruimte, je verliest jezelf. Elk moment heeft betekenis terwijl het zich ontvouwt. Er is geen betekenis naar een eind toe.
Hetzelfde geldt voor dans: Je voert niet een dans uit om zo snel mogelijk ergens op een bepaalde plek in de ruimte te staan. Je danst. Je speelt. En ieder danspaar speelt z’n eigen dans en gaat erin op. Ook hier: Elk moment heeft betekenis terwijl het zich ontvouwt. Er is geen betekenis naar een eind toe.
Waarom richten we ons onderwijs, ons bestaan, ons werk dan wel zo in? Waarom hebben we als doel om op ons 18eeen diploma te hebben, en op ons 23ste een functie, een baan, een specifieke geliefde? Waarom zien we het leven als een reis met te halen bestemmingen op bepaalde momenten in de tijd? Verderop. In plaats van een speelmoment nu. Nu opgaan in het leren. Nu opgaan in de muziek. Nu verdwijnen in de dans. Allemaal mogelijkheden om nu te genieten.
Dus ook in ons bestaan geldt: Elk moment heeft betekenis terwijl het zich ontvouwt. Er is geen betekenis naar een eind toe.
Er bestaat een formule voor geluk. Een hele simpele zelfs, die iedereen NU toe kan passen om gelukkig te zijn. En die hebben wij niet zelf bedacht, maar we kunnen ons er prima in vinden. Want wij denken ook: geluk is een keuze.
De formule is als volgt:
Geluk = realiteit – verwachting.
Of iets specifieker:
Geluk = jouw perceptie van de realiteit – jouw verwachtingen van het leven.
Deze formule komt uit ‘De logica van geluk’ door Mo Gawdat. Als je in deze formule ‘verwachting’ weglaat, krijg je: Geluk = realiteit. Oftewel het leven zoals het zich aandient, hoe moeilijk soms, is de basis van het geluk. Het ongeluk doemt op als je je eigen verwachtingen een te zwaar gewicht geeft in je leven.
Je bent dus de regisseur van je eigen geluk. (Hoge) verwachtingen leiden vrijwel altijd tot een teleurstelling. Leer te genieten van wat er is. Leer dat geluk de realiteit is. Precies dat.
Voor veel mensen is de zomer een periode waar ze het hele jaar naar uitkijken, omdat ze dan weer een paar weken op vakantie mogen. Hè lekker, hoeven we even niet te werken. Vaak zijn de eerste drie dagen van de vakantie ook echt nodig om bij te komen, van het werk. Hoe komt dat toch?
Hoewel we niet voor iedereen antwoord kunnen geven, denken we dat voor veel mensen geldt dat ze niet doen waar ze echt gelukkig van worden. Ze hebben een baan die misschien wel goed verdient of status oplevert. Of ze denken dat ze niet de goede opleiding hebben voor hun echte droombaan. Of het ergste: ze denken dat ze te oud zijn.
Maar het is nooit te laat om te bloeien. Vanaf het moment dat we naar school gaan, worden we gedwongen om alle stapjes in een vooraf bepaald ritme te zetten: na de basisschool kies je een schoolnivo, dan een profielkeuze met daarin je eindexamenvakken, de vervolgstudie, de eerste baan en het bijbehorende functieprofiel… Maar dit ritme is lang niet voor iedereen geschikt. Het zorgt ervoor dat je nauwelijks tijd krijgt om elke keer opnieuw jezelf af te vragen: waar word ik écht blij van?
Dus doe het deze zomer anders: word een laatbloeier. Ook als je nog jong bent. Laat deze zomer bloeien waar je echt plezier in hebt. Ga na hoe je dat in je werk kunt integreren. Het mag best iets heel kleins zijn, maar zorg dat je ook op je werk elke dag met plezier doet wat je doet. En lukt het niet in je werk? Doe het dan in ieder geval in je vrije tijd, of zoek naar een baan waar je wel van gaat bloeien. Zorg dat je open staat voor wat er op je pad komt, zodat je vol overtuiging ‘ja’ kunt zeggen tegen de juiste dingen!
De vakantieperiode is weer aangebroken en dus zijn velen van ons bezig met de vraag “Wat neem ik mee”. Wij stellen onszelf die vraag echter continu, niet alleen bij het inpakken voor een vakantie.
Sinds enige tijd hebben wij een nieuwe workshop, die we nu een aantal keer hebben gedaan. En de eerste keer verschilde enorm van de laatste keer. Niet één workshop was precies hetzelfde. Waarom? Omdat we samen elke keer zo scherp mogelijk evalueren, gelijk na iedere workshop, en kijken naar wat we mee kunnen/moeten nemen. Continue evaluatie, niet om een plan aan te passen – want we hebben geen plan – maar om een zo goed mogelijke nieuwe stap 1 te zetten.
Na stap 1 komt immers een nieuwe stap 1. Met de bedoeling scherp voor ogen is het vooral kijken wat je meeneemt van je huidige stap 1. Daarom evalueren wij gelijk na elke workshop en zien we dit als een continu proces. De volgende workshop – de volgende stap 1 – is daarom nét even anders. Als we weken zouden wachten met de evaluatie (of nog langer zoals zo vaak gebeurt met projecten en plannen) dan zijn we het gevoel en de details allang kwijt. Juist die details maken het mogelijk om de kleine aanpassingen te doen die vaak het verschil blijken te zijn.
Ook met de mensen voor wie we de workshop geven evalueren we snel. Die feedback is voor ons erg waardevol, omdat we daarmee kunnen toetsen of dat wat we kwijt willen ook goed aankomt bij onze toehoorders. Zouden we met deze evaluaties te lang wachten, dan ontnemen we onszelf de kans om de oprechte – want spontane – mening van de mensen voor wie het doen te horen.
Elke keer vragen we onszelf dus vooral af: wat nemen we mee, wat laten we achter en wat voegen we toe? Daardoor is onze volgende workshop iedere keer nét even anders dan de vorige.
Laatst hoorde ik (Patrick) Gary Vaynerchuk praten over ‘Scratch your own itch’, in goed nederlands “krab je eigen jeuk”. Zijn uitleg was dat je datgene moet doen waar JIJ jeuk van krijgt. Dat sprak ons aan: niet alleen maar andermans jeuk ‘herkennen’, maar vooral aan de slag met je eigen jeuk. En dat kan negatief en positief!
Stel, je ergert je aan iets (negatieve jeuk). Als je vindt dat het anders moet maar het ligt buiten je invloed, dan moet je er geen energie aan besteden en dus proberen de jeuk te negeren. Maar als je wél invloed hebt, dan moet je er ook iets mee doen, en zorgen dat de jeuk verdwijnt: keuzes maken, actie ondernemen, iets doen.
Positieve jeuk bestaat ook en uit zich in de vorm van een kriebel. Veel mensen negeren die kriebel, maar wij vinden dat je juist met die kriebel ook iets moet doen. Heel lang hebben wij, voordat we Vrije Denkers werden, vooral geprobeerd de negatieve jeuk weg te halen. Zo hebben we tijdens onze loonslavernij onder andere het beoordelingsgesprek afgeschaft en onze manager ‘ontslagen’ (link). Dat maakt het werk wel leuker, maar echt gaaf werd het pas toen we onze positieve jeuk, onze kriebel, gingen volgen. Want waar wij echt energie van krijgen is mensen inspireren met prikkelende presentaties. Dat was een flinke kriebel die heeft geleid tot waar we nu staan!
Onlangs lazen we over een interessant psychologisch experiment van de Universiteit van Liverpool met een groep mensen aan wie gevraagd werd hoe hoog ze zichzelf zouden inschatten met betrekking tot hun kennis van de werking van fietsen. Op een schaal van 1 tot 7, waarbij 1 ‘niets’ was en 7 ‘alles’, schatten de meeste mensen hun kennis van fietsen redelijk hoog in. Vervolgens kregen ze de vraag om een technische schets van een fiets verder in te tekenen en de verschillende onderdelen te verbinden. Deze tekeningen werden door de kunstenaar Gianluca Gimini in een 3D tekening omgezet en toen bleek al snel dat de meeste fietsen onmogelijk de weg op zouden kunnen.
Opvallend is dat vooral de mensen die dachten dat ze wel wisten hoe een fiets werkt – die zichzelf een hoog cijfer hadden gegeven – er behoorlijk naast zaten met hun tekeningen. Een ketting die twee wielen verbond, of juist nergens aan vast zat. Een stuur dat aan het frame zat en dus niet kon draaien. Vaak denken we precies te weten hoe iets in elkaar steekt – en zitten we er mijlenver naast.
Wij noemen dit de illusie van kennis. Hoe meer je denkt te weten, hoe minder je ervan uit moet gaan dat je het weet. Al eerder schreven we over ‘na middernacht’ en dat is ook wat we hier bedoelen. De veranderingen gaan zo snel, veel sneller dan we bij kunnen houden, dat elke wetenschap, elk feit achterhaald kan zijn op het moment dat jij denkt er alles van te weten. Daarom zeggen we ook:
“Het ergste is niet dat je iets niet weet maar dat je denkt het zeker te weten!”
Laatst hadden we een vervolgsessie van een groot landelijk opererend bedrijf waar we in december vorig jaar een eerste sessie hadden gegeven. Wat we merkten met het ophalen van ervaringen uit de eerste sessie is dat veel mensen aangaven moeite te hebben met het bepalen van ‘de eerste stap’. Maar de ‘eerste stap’ (bepalen) is wat anders als ‘stap 1 ’ (zetten) en dat vraagt misschien wat uitleg.
‘De eerste stap’ suggereert namelijk een tweede stap. Het suggereert een plan, een stap met voorbedachten rade. Een route. Een reeks. Een scenario. Wij hebben al eerder geschreven over wat we van plannen vinden en dat geldt al helemaal voor stap 1. Stap 1 is namelijk een stap in de richting van de bedoeling en dan maakt het niet uit wat je doet, als je maar in beweging komt. Mét uiteraard gevoel voor richting maar met ontbreken van inzicht in een volgende stap. Je gaat een relatie aan met het onbekende, het nieuwe, dat wat je tegenkomt. Pas daarin ontstaan de grondstoffen voor een nieuwe stap. Je gaat expliciet géén relatie aan met een in een plan voorbedachte stap 2. Oftewel je resoneert op de rauwe werkelijkheid en niet op een theoretische verhandeling.
En het woordje ‘bepalen’ (van een eerste stap) is ook een indicatie dat het klaarblijkelijk weer niet om het ‘doen’ lijkt te gaan, maar om het veilig theoretisch benaderen van een eerste stap. Stap 1 ‘zetten’ is gedrag en actie, ‘een eerste stap bepalen’ is een intentie formuleren en bedenken wat er zou kunnen gebeuren. En daar gaat het mis. Het gaat hier dus om het gedrag en de effecten ervan en niet om de intentie en het voorspellende effect ervan.
En dat is heel moeilijk. Denk ook aan wat Newton zegt:
Een object in rust wil in rust blijven. Een object in beweging wil in beweging blijven.
Dat betekent dat als je geen externe kracht uitoefent op een object, het in zijn huidige toestand blijft. Die externe kracht, dat is stap 1. En omdat in beweging komen zo lastig lijkt, moet stap 1 dus het kleinst mogelijke stapje zijn. Zodat je in beweging komt – en in beweging blijft! Na stap1 komt immers…. stap 1. Het effect van de nieuwe stap 1 openbaart zich in de vorige stap 1. Dat kan stap 2 niet zijn.
Ik (Patrick) kreeg laatst een boek cadeau: Bedtijdverhalen voor rebelse meisjes. Een prachtige verzameling van korte verhalen over heldinnen door de eeuwen heen – beroemd (Michelle Obama, Serena Williams, Amelia Earheart) en minder bekend. Ik heb het aan mijn dochter van 9 gegeven en sindsdien leest ze iedere avond in het boek. Haar lievelingsverhaal is van een Mexicaans meisje dat graag arts wilde worden, in een tijd en in een land waar meisjes niet mochten studeren. Zij schreef een brief aan de president dat zij vond dat meisjes ook zouden mogen studeren en de president was het met haar eens. Na haar studie bleek ze geen examen te mogen doen en opnieuw schreef zij de president. Ook nu was hij het met haar eens en hij was zelfs op haar afstuderen. Zij was Matilde Montoya, de eerste vrouwelijke arts in Mexico.
Dit verhaal, en alle andere verhalen in het boek, inspireren meisjes als mijn dochter om de heldin te worden in hun eigen verhaal. Het is, ook voor ons, een inspiratiebron voor dogmavrij opvoeden. Het boek Bedtijdverhalen voor rebelse meisjesis ook op die manier ontstaan. Twee moeders verwonderden zich over het gebrek aan boeken voor hun dochters waarin meisjes de hoofdpersoon zijn (zoals Pippi Langkous). Als experiment gingen zij een bibliotheek binnen en zochten aan de hand van enkele vragen naar boeken met meisjes in een hoofdrol. Dat bleken er zo weinig, dat ze hun eigen boek schreven – en met succes. Inmiddels is er een deel 2, die mijn dochter met stip op haar verlanglijst heeft staan.
We vertellen onze kinderen dat ze alles kunnen worden wat ze willen. Maar is dat wel zo, als we ze blijven voeden met vooroordelen? Onze kinderen zijn helemaal goed zoals ze zijn. Ze ZIJN immers al iemand.
“Wat wil je later worden?” vroeg de juf.‘ t Was in de derde klas. Ik keek haar aan en wist het niet. ‘k Dacht dat ik al iets was (Toon Hermans)
Hoe vaak praat je als organisatie niet óver je klanten in plaats van mét je klanten? En dan bedoelen we niet ‘wilt u daar frietjes bij?’, maar écht praten over de dingen die ertoe doen. (Een ‘narratief kader’ hanteren in plaats van een ‘normatief kader’).
Onlangs waren we bij een evenement van NVVK dat georganiseerd was voor verschillende begeleiders uit de schuldhulpverlening. Vlak voor ons vertelde een dame van organisatie MEE over ‘het grote midden’, waar wij in onze presentatie ook over spreken (normaalverdeling). 68% van alle mensen heeft een ‘normaal, gemiddeld’ IQ. Dat betekent dat 32% daarbuiten valt, waarvan 16% dus een lager dan gemiddeld IQ heeft. Dat betreft dus ongeveer 1 op de 8 mensen! En vrijwel alle organisaties richten zich op die grote middengroep. De groep met hogere IQ kan vaak nog wel mee daarin, maar de mensen die een lager dan gemiddeld IQ hebben, vallen daarmee buiten de boot. Hiermee wordt een toch al zo kwetsbare groep nog kwetsbaarder.
Dat bleek nog eens extra tijdens de presentatie toen ervaringsdeskundige Danny (behorende tot de oranje groep) geïnterviewd werd en zelf het hebben van grote schulden had ervaren. Hij vertelde hoe hij zijn baan als lasser verloor, zijn huur niet meer kon betalen en hoe het maanden duurde voordat hij in gesprek met de corporatie kwam en kon vragen om een goedkopere woning. De huurachterstand was toen al zo hoog, dat hij voor geen enkele woning meer in aanmerking kwam. Hij kwam in de schuldhulpverlening en liep ook daar tegen het nodige onbegrip aan. Zo kon hij ook niet naar een begrafenis omdat zijn bewindvoerder meldde dat er geen geld voor was binnen zijn budget, terwijl aanwezigheid op die begrafenis voor hem veel waarde had. Op zo’n moment botst een ‘normatief kader’ tegen het ‘narratieve kader’.
Een vurig betoog van een lieve eerlijke man die duidelijk een helpende hand kon gebruiken. Het is de meest duidelijke manier om in te zien wat er nodig is en hoe je daarin behulpzaam kunt zijn.
Een verhaal van een echt mens met een echte ervaring en een echte noodzaak, daar kan geen formulier, proces of theoretisch kader tegenop.
Dank aan NVVK en congresorganisator Hoezo! voor hun bijzonder mooie werk en congresorganisatie. En uiteraard dank voor de gelegenheid om ons steentje daarin bij te dragen op het podium!
Onlangs zaten wij bij de fysiotherapeut samen. Niet om behandeld te worden, al zou dat best kunnen, maar omdat deze fysiotherapeut een experiment wil aangaan. Een nieuwe manier van mensen behandelen: zonder ingewikkelde vergoedingen, maximaal aantal behandelingen en onnavolgbare verzekeraarsregels. En mét maximale motivatie, resultaatafspraken en eerlijke prijzen. Hij kwam bij ons om te vragen: hoe kan ik gaan werken met waardebepaling achteraf?
Hij wil veel meer op basis van de intrinsieke motivatie van mensen behandelen. Vaak komen patiënten namelijk bij hem en leggen hun probleem bij hém neer: ik heb mijn enkel verzwikt – los jij het op? Hij wil, samen met de patiënt, vooraf bekijken welk resultaat mogelijk is en de waarde van de behandeling koppelen aan het resultaat.
Zijn tweede reden is dat hij minder afhankelijk wil zijn van verzekeraars. De verzekerde moet proberen vooraf in te schatten hoeveel behandelingen er plaats gaan vinden in een jaar. De verzekeraar schat in hoeveel behandelingen er in een jaar gedaan mogen worden, hoe lang ze mogen duren en wat er per behandeling gerekend mag worden. De werkelijkheid is altijd anders dan deze inschattingen en het is vaak aan de fysiotherapeut om dit dan maar op te lossen.
Deze fysiotherapeut is daarom op zoek gegaan naar het kleinst mogelijke stapje dat hij kon nemen. Hij gooit niet zijn hele praktijk om, maar begint met een klein experiment. Met één klant heeft hij afspraken gemaakt: Wat gaan we doen, welk resultaat willen we bereiken en welke waarde kunnen we daar aan koppelen. Na twaalf weken evalueren ze, kijken wat wel en niet gewerkt heeft en besluiten dan samen om door te gaan of te stoppen. Na Stap 1 komt immers een nieuwe Stap 1.
Zou jij mee kunnen en willen gaan in zo’n experiment en kun jij inschatten hoeveel jouw gezondheid je waard is?
Mijn (Arthur) dochter Sofía kwam recent thuis met haar rapport. Ze is net 5 geworden. Natuurlijk volgde daar ook een 10-minutengesprek op. In dat gesprek vertelde ik de juf dat het enige dat ik echt interessant vond in dat rapport haar persoonlijke reflectie op Sofía was. Cijfers en/of t/v/o zeggen (mij) niet zo veel, zeker niet op die leeftijd. Veel liever hoor ik hoe creatief, eigenzinnig, verbeeldend en/of origineel Sofía is op school. Maar ja, dat zijn geen ‘toetsingscriteria’. Taal wel. Cijfers en rekenen wel.
Ik moest terugdenken aan de tijd dat ik nog in loondienst werkte en soms weken intense arbeid besteedde aan het schrijven van aanbestedingen. De gunning van zo’n ‘tender’ ging ook op basis van ‘harde criteria’ en cijfers, waarbij eigenlijk iedereen wist dat de laagste prijs uiteindelijk de doorslag gaf. Het gebrek aan inspirerende professionele subjectiviteit vanuit vakmanschap en de nadruk op de valse zekerheid die de zogenaamde objectieve criteria en cijfers geven, verarmen de opdracht en verschralen de relatie. Door de weging van factoren krijg je nooit de beste opdrachtnemer, maar blijf je altijd in een grijs gemiddelde zweven.
Het ergste is het ontbreken van de mogelijkheid een relatie op te bouwen. Een criterium als ‘persoonlijke klik’ is cruciaal maar telt niet mee. ‘Het meest spannende voorstel’, originaliteit, verbeelding of het stellen van de juiste vragen leveren je geen punten op. De mogelijkheid om vragen te stellen kun je niet goed inzetten als onderscheidend vermogen, omdat alle vragen anoniem worden gemaakt en antwoorden naar elke aanbieder terugkomen.
Op Sofia’s rapport staan prima beoordelingen. Straks bij het eindrapport bepaalt het gemiddelde van al haar cijfers of ze ‘over’ mag. Ik twijfel er niet aan dat dat gaat lukken, maar liever zie ik of ze vooruitgaat in creativiteit, of ze blijk geeft van inlevingsvermogen en of ze een beetje vrij kan denken en dat ook laat zien. Cijfers, criteria en objectiviteit… ik ruil ze graag in voor een persoonlijke reflectie op wat haar uniek maakt.
In de foto mijn rapport toen ik in de 1eklas zat van de ‘lagere school’. Toen een ‘aandachtspunt’ en het heeft mij 50 jaar gekost om dat mondje weer gewoon te gebruiken. Mijn oren waren knalrood en geknakt van de grote knuisten van de hoofdmeester die mij geregeld aan mijn oren dragend in de hoek zette, maar ik ben blij dat ie opmerkte dat m’n mondje te groot was ;-). Kan ik dat mooi nu in mijn blog gebruiken, dank Meester Hoogeveen. Veel te vroeg gestorven helaas.
